Het overdragen van een familiebedrijf is iets moois, maar het zorgt ook voor uitdagende vragen. Hoe combineer je je zakelijke rol met die van ouder of kind, bijvoorbeeld? Bedrijfsopvolging van een familiebedrijf is niet eenvoudig, maar met de juiste houding zeker niet onhaalbaar.

Familiebedrijven: de ruggengraat van de Nederlandse economie

Familiebedrijven zijn verantwoordelijk voor bijna 53% van het Bruto Nationaal Product. Daar blijft het niet bij, want ook aan werkgelegenheid dragen zij flink bij (49%). Dit succes hebben familiebedrijven niet alleen te danken aan geldelijk kapitaal; ook sociaal kapitaal speelt een grote rol. Goede relaties met klanten en leveranciers is daar een belangrijk onderdeel van. We kunnen dus stellen dat familiebedrijven de ruggengraat van de Nederlandse economie zijn. 

Een goede opvolging van familiebedrijven is dus belangrijk, maar brengt de nodige uitdagingen met zich mee. Want waar je in een niet-familiebedrijf te maken hebt met één rol (zakelijk), zijn het er in een familiebedrijf twee (privé en zakelijk). Het combineren van deze rollen gaat niet zonder moeite. Ze kunnen bijvoorbeeld onder druk te komen staan als visies uiteenlopen. Dat laatste komt vooral voor bij overdracht aan de tweede generatie. De huidige eigenaar heeft het bedrijf als pionier opgebouwd en de tweede generatie wil het anders doen. De kans bestaat dat het daarop stukloopt. Een goede opvolging van een familiebedrijf is dus niet vanzelfsprekend.

Het belang van de ‘zachte’ kant bij overdracht van een familiebedrijf

Voor succesvolle opvolging is de overdracht de basis. Bij de overdracht van een bedrijf komt veel kijken. Voorafgaand aan de daadwerkelijke overdracht, heeft zich al jaren van tevoren van alles achter de schermen afgespeeld: juridisch, financieel, fiscaal en planningstechnisch. Door deze ‘harde’ facetten van de overdracht worden de ‘zachte’ facetten soms onderbelicht. Denk hierbij aan het uitspreken van drijfveren, wensen vanuit de huidige eigenaar en ambities vanuit de eigenaar in spé. En dat terwijl die zachte facetten juist zo belangrijk zijn, zeker bij familiebedrijven. Dit begint al bij de vraag óf er onder de kinderen of in de familie interesse en potentie is om het bedrijf over te nemen. Dat is een grote vraag die impact heeft op de toekomst. Het houdt daarom niet op bij één gesprek en kan een kwestie van jaren zijn. Het is dus belangrijk om dat gesprek als eigenaar vroeg te starten en hierin te beginnen bij de stip op de horizon.

“Een open dialoog is de sleutel tot een succesvolle overdracht van het familiebedrijf”

Tips voor een open dialoog

Ook nadat bekend is dat er sprake zal zijn van opvolging, maakt open dialoog het verschil. Hieronder volgen een aantal tips om de dialoog open gaande te houden.

1. Creëer een veilige omgeving

Het overdragen van een familiebedrijf is één van de lastigste dingen. Met name voor de eerste generatie is dit een uitdaging. Als pioniers hebben zij een manier van werken gevonden die hun succes opleverde. Wanneer de opvolger het anders wil doen, is dat eng. Het succes van een nieuwe aanpak is (nog) niet bewezen. Loslaten gaat daarom over vertrouwen; vertrouwen hebben in de opvolger. De belangrijkste vraag is hoe je een omgeving creëert waarin je het misschien niet altijd eens bent met elkaar, maar toch vertrouwen hebt in de ander. Hierin kun je met het afspreken van prestatie indicatoren (zowel financieel als kwalitatief) het speelveld bepalen. Maar hoe dan ook: creëer deze omgeving samen en blijf in gesprek over de verschillende visies.

2. Omarm een (business)coach als facilitator

Het is van belang dat het gesprek over zowel ‘harde’ als ‘zachte’ facetten gefaciliteerd wordt. Een (business)coach kan helpen bij beide facetten. De rol van de coach is om ervoor te zorgen dat alles wordt uitgesproken. Geen enkel relevant item mag onder tafel blijven. Daarnaast kan een coach bewaken dat wat geweest is wordt geëerd en dat ieder in het (familie)systeem ere toekomt. Een (business)coach vervult in een dergelijk proces de rol als mediator, coach, therapeut, klankbord én onderzoeker in één. Zonder een specifiek belang zorgt hij of zij ervoor dat het proces gaande blijft; overdracht van een familiebedrijf is een proces, geen eenmalige actie.

3. Definieer rollen

Wanneer er meerdere familieleden betrokken zijn, doe je er goed aan om de rol van ieder familielid heel duidelijk te definiëren. Alleen op deze manier weet iedereen wat er van hem/haar verwacht wordt. Door rollen te definiëren kunnen conflicten in de toekomst voorkomen worden.

4. Onderzoek hoe kwaliteiten kunnen worden ingezet

Net als in een voetbalteam heb je diverse kwaliteiten nodig om te ‘winnen’. Onderzoek daarom welke kwaliteiten jullie als eigenaar en overnemer hebben. Door inzichtelijk te maken welke kwaliteiten er nu worden ingezet en in hoeverre dit aanwezig is bij de overnemer, stimuleer je bewustzijn in de toekomst. Ook voegt de overnemer nieuwe kwaliteiten toe die goed ingezet kunnen worden. Inventariseer dit en bekijk hoe dit in het bedrijf tot zijn recht kan komen. Door ieder de mogelijkheid te geven om vanuit zijn/haar kwaliteit te werken, krijg je het mooiste resultaat.

De overdracht of overname van een familiebedrijf kent dus samenvattend een aantal uitdagingen. Zowel de overdrager als overnemer zullen een aantal drempels over moeten om er een succesvolle overdracht van te maken. Maar in een veilige omgeving kan veel besproken worden. Zolang dat gesprek gaande blijft, ligt de goede afloop op de horizon.

Draag jouw bedrijf succesvol over aan de volgende generatie. Bel Kars >